Anıldığında akla çoğunlukla çatışmaları getiren ergenlik dönemi, olumlu olumsuz birçok deneyimi içinde barındıran doğal bir gelişim aşamasıdır. Çocuklukla yetişkinlik arasındaki bu geçiş, uyum sağlaması kolay olmayan sayısız çalkantıyı beraberinde getirir. Bu çatışmalar o kadar ön plandadır ki çocukları ergenliğe yaklaşan ebeveynlerin endişelerine, yetişkinlerin kendi gençliklerini hatırladığında rahatsız hissetmelerine ve hatta gençler arasında bile “ergen” kelimesinin küçümseyici amaçla kullanıldığına sık tanık oluruz. “Ergen” kelimesi, bazen duygularını yönetemeyen ve her şeye karşı çıkan bir asi anlamında hakaret görevi üstlenirken bazen de “ergendir yapar” kalıbıyla gençlerin yaşadığı duygusal zorlukları normalleştirerek onların destek ve disiplin ihtiyaçlarının göz ardı edilmesine sebep olabilir. Nasıl bu dönemin zorlu oluşu ergenlerin hastalıklı olduğu anlamına gelmiyorsa, ergenliğin normal bir süreç oluşu da onların yaşadığı zorlukları sahte, değersiz veya geçici yapmaz. Peki bu zorluklar ne zaman profesyonel destek ihtiyacına işaret eder?

• Okul başarısı, sosyal ilişkileri ve yaşam kalitesinde ciddi gerilemeler: Ruhsal sıkıntılar sadece ergenlikte değil yaşamın her döneminde olumsuz yaşantılara bağlı olarak kendisini gösterebilir. Çoğu olumsuz his veya durum yaşadıklarımıza verdiğimiz doğal tepkilerdir. Sadece ergenlikte değil yaşamın her aşamasında, ruhsal bir zorluğa bağlı olarak okul veya iş başarısında belirgin bir düşüş veya ilişkilerde öncesine göre ciddi olumsuzluklar öne çıktıysa konuyu bir uzmanla birlikte değerlendirmek faydalı olabilir. 

• Aile bireyleriyle yoğun çatışmalar: Ergenlik en bilindik yönüyle bir bireyselleşme ve bağımsızlık sürecidir. Bu sebeple ergenin beklentileriyle ebeveynlerin alışılagelmiş tutumları artık uyuşmamaya başlayacak ve aile bireyleriyle bir miktar çatışma doğal olarak kendini gösterecektir. Ancak bu çatışmalar bitmiyorsa, ilişkiler tamamen kontrolsüz ve kopuk hissettiriyorsa, özellikle de sakin bir zamanda üzerine konuşulup çözüm bulunamayacak kadar yoğun bir tartışma ortamı varsa profesyonel bir değerlendirme ihtiyacı olabilir.

• Semptomlar ve diğer belirgin problemler: Değersizlik hisleri, depresyon, kaygı, okul problemleri, ekran ve oyun bağımlılığı, sınav kaygısı, yeme problemleri ve psikiyatrik tanı kriterlerinde belirtilen çoğu sıkıntı profesyonel bir yardıma işaret eder. Bu problemleri ortaya çıkaran şey ergenlik döneminin getirdiği zorluklar olabilirken farklı birçok durum kaynak teşkil edebilir. 

• Kimlik Arayışı: Aslında ergenlik dönemi başlıca bir çatışma ve duygusal dengesizlik dönemi değildir. Kim ve nasıl biri olduğunu tayin ederek hayatta bir birey olarak anlam bulmak, diğer bir deyişle kimlik arayışı ergenliğin merkezindedir. Bu diğer birçok konu gibi doğal ve gelişim için gerekli bir basamak olsa da bir o kadar sancılı da olabilir. Kıyafet tarzı bulmak, bir gruba ait hissetmek, aileden uzaklaşıp yaşıtlarla vakit geçirmek, ebeveynlerden mesafe alıp farklı yetişkin rol modelleri aramak ve benzeri çoğu davranış kimlik inşasında önemli birer gelişmeyken bazen genç ve aile arasındaki anlaşmazlığı artırabilir. Bu değişimler bir yardım alınması gerektiği anlamına gelmez, ancak bunlarla birlikte okul ve sosyal alanda gerileme, yoğun çatışmalar ve semptomlar kendini gösteriyorsa danışmanlık almak yardımcı olabilir.

• Gencin veya Ailenin Kendi Talebi: Psikolojik destek almak için yukardaki meselelerin görünür olması şart değildir. Bir genç ve ailesi, ergenliğe, ilişkilere veya psikolojik zorluklara dair herhangi bir konuda psikolojik danışmanlık hizmeti talep edebilir. Bu durumda başvuru sebepleri değerlendirilir ve gerekliyse çalışmaya başlanılabilir.

Ergenlerle Nasıl Çalışılır?

• Bireysel Danışmanlık: Bireysel danışmanlık, gencin düzenli seanslar şeklinde katıldığı, bir hedef doğrultusunda zorukları başa çıkılabilir kılmak amacıyla yürütülen süreçtir. Bireysel terapi birçok yaklaşım biçimini barındırmakta ve sürecin yapısı, amacı ve uzunluğu yaklaşıma göre değişmektedir. Merkezimizde psikodinamik, bilişsel davranışçı, EMDR ve somatik deneyimleme gibi çeşitli yöntemlerle bireysel ergen terapisi hizmeti sunulmakta, hem genç hem de ailenin ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda en uygun yöntemle bireysel terapi sürdürülmektedir.  

• Ebeveyn Danışmanlığı: Ergenlik dönemindeki çocuklarının yaşadıklarına anlam vermek, onlara sağlam bir zemin sunmak ve daha etkili destekleyebilmek gibi amaçlarla ebeveyn danışmanlığı bireysel terapiye paralel olarak sürdürülür. Özellikle ergenin bireysel terapi ihtiyacı olmadığında ya da seanslara katılmak istemediğinde sadece ebeveynlerle görüşmeler yapılabilir. Ebeveynlerle çalışırken de birçok yaklaşım biçimi vardır, uzmanlarımız çoğunlukla ergenlik dönemi hakkında psiko-eğitimler içeren zihinselleştirme temelli ebeveyn danışmanlığı hizmeti sağlamaktadır.

• Aile Terapisi: Bazı durumlarda ergenlik dönemine giren çocuktaki değişimlerin yıllardır oturmuş olan aile dengesinde yarattığı gelişmeler sadece gençle ilgili olmayan birçok zorluğu tetikleyebilir. Bu değişiklikler ailede üstlenilen roller konusunda kafa karışıklığı yaratabilir ve neticesinde başa çıkılamaz çatışmalara sebep olabilir. Bazen de ergenlik döneminde tetiklenen problemler aile sistemindeki bir takım ilişkisel zorlukların da bir ifadesi olabilir. Bu ve benzeri durumlarda bireysel terapiye paralel veya tek başına aile terapisi yönlendirmesi yapılabilir.

• Psikiyatrik Tedavi: Ergenler ve diğer bütün yaş gruplarında belli koşullarda tıbbi bir değerlendirme yapılması ve gerekirse tanı ve tedavi işlemlerinin sürdürülmesi için bir psikiyatri hekiminden yardım alınabilir. Öğrenme zorlukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, yeme bozuklukları, duygu durum bozuklukları, psikoz, panik bozukluk, obsesif-kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik tanı kriterleriyle eşleşen durumlar, intihar, kendini yaralama veya bir başkasına zarar verme gibi riskli durumlar, psikiyatrik yönlendirme ihtiyacı görülebilecek koşullara örnektir. 

• Diğer Yöntemler: Bazı durumlarda şikayetlere cevap verecek yöntem farklı bir uzmanlık alanı gerektirebilir. Tıbbi tedavi, dil ve konuşma terapisi, ergoterapi, duyu bütünleme terapisi, özel eğitim, rehabilitasyon ve grup terapisi gibi ihtiyaçlar olduğunda psikolojik danışmanlığın yanında veya tek başına bu alanlarda çalışan uzmanlara yönlendirme yapılabilir.

Ergenlerle Danışmanlık Süreci Nasıl İlerler?

• Bütün yaş gruplarında olduğu gibi profesyonel desteğin niteliği, süresi, hedefleri ve çalışma biçimi danışanın ihtiyaçlarına göre değişmektedir. Dolayısıyla danışanın ve ailenin yaşadıkları zorlukları değerlendirmek, bu zorlukların kaynağını tespit etmek ve en uygun çalışma biçimini belirleyebilmek için önce değerlendirme görüşmeleri yapılır. Bu görüşmelerde aile ve gençle şikayetlerinin doğası, yaşam öyküsü, hayat olayları, aile ilişkilerinin yapısı ve danışanın iç dünyası hakkında bilgi toplanır. Gerekli durumlarda gencin duygusal işleyişini, dikkat, zeka gibi bilişsel özelliklerini değerlendirmek için testler uygulanabilir. 
• Ardından bütün bilgiler bir araya getirilerek ebeveynler ve genç için en uygun planlama yapılır. Bireysel terapiye başlanacaksa minimum haftada bir sadece gençle yapılacak seanslara geçilir ve bu sırada değişen sıklıklarda anne babayla tercihen gencin katılımıyla birlikte görüşmeler yapılır. 
• Bireysel terapi sürecinde gizlilik esastır, herhangi bir kişi tehlike altında olmadığı sürece konuşulanlar aile ve psikoterapist arasında kalır. Ayrıca kendisine ve bir başkasına zarar verme riski olmadığı sürece gençle konuşulanlar aileye aktarılmaz. Aile ile konuşmanın faydalı olacağı konular olduğunda da terapist gençten onay alarak konuyu aile görüşmelerinde ele alır. 
• Terapinin uzunluğu hakkında kesin bir bilgi vermek mümkün olmasa da deneyimlerimiz fark edilebilir bir değişiklik için en az 10-15 seans düzenli katılımın gerektiğini göstermektedir. Fakat terapi süreci bundan çok daha uzun sürebilir, bu konuda terapistiniz değerlendirme sonrası daha detaylı bilgilendirme yapacaktır.

Ergenlerle yürütülen psikolojik danışmanlık hizmetlerine dair bu yazıda cevaplanmamış sorularınız olabilir, bilgi almak ve randevu belirlemek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Bu yazı, ekibimizden uzman klinik psikolog Emre Aksoy tarafından yazılmıştır.